Ik woonde begin oktober een seminarie bij van taoïstisch Master Jeffrey C. Yuen over de dood en het sterven, en hoe die worden benaderd vanuit de klassieke Chinese geneeskunde. Met Allerheiligen voor de deur deel ik graag enkele van de inzichten uit dit seminarie. Want wat blijkt? Dat we ons best toch al eens met de dood kunnen bezighouden, ook al lijkt die nog ver af. Dat biedt ons immers een onverwacht cadeau voor ons huidige leven.
De negen paleizen
Het taoïsme vormt de filosofische basis van de klassieke Chinese geneeskunde. Deze oude spirituele traditie leert ons veel over het leven en de dood. Zo heb je bijvoorbeeld last van een hartpijn wanneer er een probleem is met één van de negen paleizen. Die paleizen zijn volgende thema's in je leven:
gezondheid
overvloed: het gevoel dat je genoeg hebt
welvaart: het gevoel dat je wil delen wat je hebt met anderen
relaties
creativiteit / kinderen: wat je nalaat in de wereld
wereld / reizen
kennis / opleiding / werk (komt van buiten jou)
wijsheid (zit in jou zelf)
thuis (spiritueel, thuiskomen bij jezelf)
Deze paleizen hebben een grote invloed op je leven, al zijn niet alle thema's voor iedereen even belangrijk. Vooral een paleis waar je het moeilijk mee hebt is belangrijker dan een paleis dat vlot loopt. Heb je bijvoorbeeld weinig gezondheidsklachten? Dan is gezondheid wellicht niet zo belangrijk in je leven, of ben je er minder mee bezig. Je hebt er gewoon minder zorgen om.
Ouder worden is een natuurlijk proces, waarbij we ons voorbereiden op de dood
De dood omarmen
Hoezeer ze ook een hartpijn kunnen zijn, ouder worden, ziekte en dood zijn een natuurlijk deel van het leven. Kan je ze omarmen? Kan je je angst en onzekerheid loslaten dat je ouder wordt, dat je ziek kan worden en dat je zal sterven?
Velen van ons zijn bang voor de dood. Dat is wellicht zo omdat je het gevoel hebt dat je leven nog niet compleet is. Dat er nog paleizen in je leven onvervuld zijn, wat leidt tot hartpijn. En wanneer niet alle paleizen volmaakt zijn, voelt je leven niet compleet. De dood zelf vormt dan ook een hartpijn. Je hebt dan moeite met de dood en wil niet sterven.
Met welk(e) van de negen paleizen heb jij het in jouw leven het moeilijkste? Wat zijn de dingen die vaak in je gedachten komen? Dat is iets om even stil bij te staan. Het geeft je duidelijk aan welke thema's voor jou nog onafgewerkte zaken zijn, die je tegenhouden om rustig te kunnen sterven.
Met welk van de 9 paleizen heb jij het in jouw leven het moeilijkste?
De dood is iets goed
Volgens Zhuang Zi, een taoïstisch filosoof, is het arrogant van ons om te oordelen dat de dood een slecht iets is. We weten helemaal niet hoe het is om te sterven; wie zegt dat het slecht is? Hoe kan je oordelen over iets dat je niet kent? Sommige mensen kunnen kort leven, maar wel een volledig leven gehad hebben. Ze hebben voldoening in alle negen paleizen behaald, wat is daar slecht aan?
En is een lang leven per se een goed leven? Want we leven steeds langer, en in vergelijking met vroeger leven we enorm lang. Maar hoe meet je of je een goed leven hebt (gehad)? Gaat het om hoe lang je leeft? Hoe oud je wordt? Of gaat het om hoe goed je leeft? De Chinezen zijn overtuigd van het laatste: dat het gaat om hoe goed je leeft. Want wat is het nut van een lang leven als je leven niet betekenisvol is?
Vroegere volkeren leefden dan misschien minder lang, maar ze hadden wel een meer volledig leven. Ze hoefden dus ook niet persé zo lang te leven want hun leven was compleet. Wij leven langer, maar ons leven is niet altijd even vervuld als we wel zouden willen.
Wat is het nut van een lang leven als je leven niet betekenisvol is?
Als je leven compleet voelt en je de dood kan omarmen, dan hoef je het leven ook niet nodeloos te rekken. Niet gezond te eten of te diëten, of (tegen je zin) te gaan sporten. Toch niet omdat je denkt dat je daardoor langer zal leven. De dood met andere woorden te slim af te zijn.
Dan kan je gezond eten of gaan sporten omdat je het graag doet of omdat je zo geniet van het leven. Niet omdat je bang bent om ouder of ziek te worden, of omdat je bang bent om te sterven.
Beter dan zo lang mogelijk te proberen leven, omdat je leven onvervuld is en je daarom niet wil sterven, is het niet beter om iedere dag een vervuld leven te leiden? Om iedere dag voldoening te halen uit de dag?
Chinezen geloven dat dingen gebeuren omdat ze deel zijn van wat moet gebeuren, dat je leven zich ontvouwt zoals het hoort. Als je denkt dat sterven slecht is, dan begrijp je niet hoe het leven in elkaar zit. Want sterven is een natuurlijk proces, het is iets goeds.
Beter dan zo lang mogelijk te proberen leven, is het niet beter om iedere dag een vervuld leven te leiden?
Ben je al deels gestorven?
Niemand weet wat de dood is, het is een mysterie. Maar je weet wél wat het is om levend te zijn. En levend zijn is nog iets anders dan in leven zijn. Je leeft, maar voel je je ook levendig? Want indien niet, dan is je ziel al aan het sterven. Soms is je ziel al gestorven voor je lichaam sterft. Je bent dan niet meer wie je eigenlijk bent, je voelt je niet meer levendig. Je hebt geen inspiratie meer; geen goesting meer in het leven.
Door de samenleving of door je omgeving pas je je aan en ben je niet meer wie je echt bent. Stel jezelf even de vraag: wat je doet in je leven, is dat wat je wil doen? Of doe je wat van je verwacht wordt? Hoe waardevol je familie en de samenleving ook mogen zijn, ze kunnen je ook doen aanpassen aan je rol als burger, ouder, kind, vriend, collega, werknemer... waardoor je je eigen dromen opgeeft en niet doet wat je hart echt blij maakt.
Het leven is zoals een liedje: je gebruikt je lichaam, je energie, je inspiratie om iets te doen. Creëer je momenteel iets betekenisvol in je leven? Welk soort liedje ben jij aan het zingen? Is het een klaagzang, een verdrietig liedje, een ode aan de liefde, een overwinningslied? Neem even tijd om daar over na te denken... Want je kan altijd veranderen wat je doet; welke keuzes je maakt in je leven.
Welk soort liedje ben jij aan het zingen in je leven?
Onafgewerkte zaken
In het taoïsme gelooft men in leven na de dood. Het leven zelf draait om het afwerken van wat je in een vorig leven niet hebt afgewerkt. Na de dood keer je terug naar de 'baarmoeder van het universum', waar je even verblijft.
Indien je onafgewerkte zaken hebt, dan gaat je bewustzijn daarna door naar een andere dimensie, een ander leven. Het is dus geen dood maar eerder een transformatie.
Sterven is dan zoals geboren worden. Bijna-doodervaringen zijn trouwens gelijkaardig over heel de wereld: er is meestal licht aan het einde van de tunnel. Is geboren worden niet hetzelfde? Dat je in de baarmoeder beweegt naar het licht, aan het einde van de tunnel? Het antwoord op de vraag "Is er leven na de dood?" wordt dan vanzelfsprekend. Want er is ook "leven na de geboorte", toch?
En geloof je niet in het leven na de dood, dan is dat ook prima. Wie weet is de dood dan een eeuwig durende slaap, waarbij niemand je stoort. Heerlijk, niet? Of je komt terug bij alle mensen die je graag ziet, die je hebt moeten afgeven.
Wanneer je 'unfinished business' hebt, dan is dat volgens het taoïsme een reden om na de dood terug te keren (te reïncarneren) in een volgend leven. Je krijgt dan een nieuwe kans om te werken aan de onafgewerkte zaken. Met bijvoorbeeld gelijkaardige ouders, met eenzelfde opvoeding, die je opnieuw de kans geeft om je levensles te leren. Want volgens het taoïsme zijn de ervaringen in je leven noodzakelijk voor jou. Niks is willekeurig. Jij koos deze ouders en de omstandigheden voor dit leven, want ze hielpen je om de onafgewerkte zaken uit je vorige leven te overwinnen. In andere omstandigheden kon je je levensles immers niet leren.
Wanneer je levensles geleerd is, is je leven compleet. Dan heb je geen noodzaak om terug te komen, om te reïncarneren. Maar wanneer is je levensles geleerd? Wanneer heb je een vervuld leven?
Je wensen en verlangens geven je aan op welke vlakken je leven nog onvolledig voelt.
Wat zijn de wensen in je leven? Wat zijn de dingen waar je naar streeft, die je wil bereiken? Waar verlang je naar? En denk al eens na over wat er op je grafsteen mag staan. Waar wil je dat mensen zich jou voor herinneren? Wat wil je in je leven creëren?
Hoe de dood je kan helpen om te leven
De voorbereiding op je dood start vandaag. Beeld je eens in dat je er niet meer bent: hoe zou dat zijn voor de mensen die je achterlaat? En hoe zou het voor jou zijn, als iemand in jouw omgeving er niet meer is?
En ook, zijn er dingen waar je spijt van hebt? Beeld je in dat je op je sterfbed ligt, en je leven komt voorbij. Zijn er momenten waar je de film wil stopzetten? Dingen die je gedaan hebt waar je spijt van hebt? Of zijn er dingen die je niét gedaan hebt, die je liever wel had willen doen? Zijn er dingen die andere mensen hebben gedaan? Mensen die je niet hebt vergeven?
Alles waar je spijt van hebt, de paleizen die niet vervuld zijn, die vormen de basis voor een volgende reïncarnatie.
Als dat zo is, werk er dan aan om dit op te lossen en doe het nu. Probeer de dingen waar je spijt van hebt in dit leven aan te pakken. Wou je iets zeggen tegen iemand? Doe dat dan nu je nog kan. Wou je bepaalde dingen anders aanpakken of je op een andere manier gedragen? Doe dat dan.
Probeer je levensles te voltooien in dit leven. Probeer je leven compleet te laten zijn. Zodat je vrijer kan leven en minder bang bent voor de dood, wanneer die komt.
Als je wist dat je morgen zou sterven, zou je je leven op dit moment dan anders leiden?
Als je je er bewust van bent dat de dood een natuurlijk deel vormt van het leven, dan leert het jou wat jouw prioriteiten zijn. Het helpt je in te zien hoe je je leven wil leiden.
Want je kan op ieder moment sterven. Heb je daar al eens over nagedacht? Als je wist dat je morgen zou sterven, zou je je leven op dit moment dan anders leiden? Zou je misschien dingen anders bekijken of anders doen? Zijn al die details en futiliteiten waar je je zorgen om maakt dan nog steeds relevant? Zie je duidelijker wat écht belangrijk is in je leven? Zijn er dingen die je niet meer belangrijk vindt en die je kan loslaten? Verandert het je perspectief?
De herfst is een goed moment om te bezinnen
November en dus ook Allerheiligen komt er aan, waarbij we weer denken aan iedereen die ons heeft verlaten. Wij kunnen als achterblijvende familieleden en vrienden heel betekenisvol zijn.
In het begin van het rouwproces is het belangrijk dat je huilt. Laat tranen en snot, en doe het samen met mensen die je dierbaar zijn. Laat je eventueel bijstaan door een therapeut die zelf niet bang is voor de dood. Tijdens de begrafenis is het goed om niet te emotioneel te zijn, omdat dat de overledene belemmert om verder te gaan.
Zorg voor gezonde afleiding door je lichaam te bewegen, want je ziel zal volgen en je zal je beter voelen. Ga eventueel even uit de vertrouwde omgeving als iemand net gestorven is; neem een korte vakantie.
En iets krachtig dat deel is van de Chinese cultuur helpt ook: doe de meeste persoonlijke spullen weg van iemand die net overleden is. Zeg vaarwel en laat los. Want dan kan de persoon die gestorven is ook verder naar de volgende halte op zijn of haar reis; hou de ziel van die persoon niet hier.
Vier de dood als het eren van iemand's leven, net zoals een geboorte: met blijheid en euforie.
En reïntegreer dan weer in de samenleving en laat je gevoel van rouw los. Zorg dat je niet vast komt te zitten en focus weer op de betekenis van jouw eigen leven iedere dag.
En als je er echt concreet mee aan de slag wil deze herfst, dan nodig ik je uit om, net zoals ik deed, een aantal dagen de tijd te nemen om die vraag te laten bezinken: "ik ga sterven, hoe ga ik mijn leven leiden?". Want het leven omvat de dood en de dood omvat het leven. Kan je daar op je gemak mee zijn? Succes!
Ik kan je helpen
Tijdens mijn Tui Na massages praat ik vaak met cliënten over wat er in hun hoofd, hart/ziel en lichaam omgaat. De dood kan daar een onderdeel van zijn. Ook jij bent van harte welkom als je graag eens langskomt voor een behandeling.
Dit artikel kwam tot stand na het bijwonen van het seminarie "Death and dying in Chinese medicine" dat taoïstisch Master Jeffrey C. Yuen gaf in Locarno, Zwitserland in oktober 2024 (georganiseerd door ACCM). Alle eer gaat naar Master Jeffrey Yuen; de ideeën in dit artikel behoren hem toe.
Wil je meer lezen over het taoïsme? Ga dan eens op zoek naar de klassieke boeken 'Dao De Jing' en 'Zhuang Zi'.
Comments